ความสำคัญของการรู้เท่าทันสื่อ (Media Literacy) ในยุคข้อมูลข่าวสารท่วมท้น

บทคัดย่อ

บทความนี้มุ่งนำเสนอความสำคัญของการรู้เท่าทันสื่อ (Media Literacy) ในฐานะทักษะจำเป็นสำหรับพลเมืองในศตวรรษที่ 21 ท่ามกลางการเปลี่ยนแปลงของระบบนิเวศสื่อและการแพร่กระจายของข้อมูลข่าวสารอย่างรวดเร็ว การรู้เท่าทันสื่อครอบคลุมความสามารถในการเข้าถึง วิเคราะห์ ประเมิน และสร้างสรรค์สื่อในรูปแบบต่างๆ รวมถึงการคิดอย่างมีวิจารณญาณเกี่ยวกับเนื้อหาและผลกระทบของสื่อ ในบริบทของสังคมข้อมูลข่าวสารท่วมท้น (Information Overload) การเปลี่ยนแปลงของระบบสื่อจากยุคอนาล็อกสู่ยุคดิจิทัล บทบาทที่เพิ่มขึ้นของสื่อสังคมออนไลน์ และการกระจายตัวของแหล่งข้อมูล ได้นำมาซึ่งความท้าทายในการแยกแยะข้อเท็จจริงออกจากข้อมูลบิดเบือนและข่าวปลอม

บทความอภิปรายองค์ประกอบสำคัญของการรู้เท่าทันสื่อ พร้อมเสนอยุทธศาสตร์การพัฒนาการรู้เท่าทันสื่อใน 4 มิติ คือ บทบาทของสถาบันการศึกษาในการบูรณาการการรู้เท่าทันสื่อในหลักสูตร การส่งเสริมการเรียนรู้ตลอดชีวิตที่ครอบคลุมประชากรทุกกลุ่มวัย การสร้างภูมิคุ้มกันทางปัญญาให้กับสังคม และบทบาทความรับผิดชอบของบริษัทเทคโนโลยีและผู้ให้บริการแพลตฟอร์มสื่อสังคมออนไลน์ บทความนำเสนอกรณีศึกษาผลกระทบของสื่อต่อสังคมทั้งจากต่างประเทศและประเทศไทย อาทิ กรณีข่าวปลอมวัคซีนโควิด-19 และเหตุการณ์เสือดำที่ทุ่งใหญ่นเรศวร รวมถึงตัวอย่างความสำเร็จของโครงการรู้เท่าทันสื่อในประเทศไทย และบทเรียนจากประเทศที่มีความก้าวหน้าในการส่งเสริมการรู้เท่าทันสื่อ พร้อมข้อเสนอเชิงนโยบายสำหรับภาครัฐ ภาคการศึกษา บริษัทเทคโนโลยี และภาคประชาสังคมในการยกระดับการรู้เท่าทันสื่อในประเทศไทย

โดยสรุป การรู้เท่าทันสื่อมิใช่เพียงทักษะเสริมแต่เป็นความจำเป็นพื้นฐานสำหรับการดำรงชีวิตในศตวรรษที่ 21 ซึ่งต้องอาศัยความร่วมมือจากทุกภาคส่วนในการส่งเสริมและพัฒนาทักษะดังกล่าวให้กับประชาชนทุกเพศทุกวัย เพื่อสร้างสังคมที่มีภูมิคุ้มกันต่อข้อมูลข่าวสารและใช้ประโยชน์จากสื่ออย่างสร้างสรรค์และรับผิดชอบ