โลหะหนักในแหล่งน้ำธรรมชาติและน้ำเสียในประเทศไทย: โทษ วิธีการการตรวจวัด ปริมาณที่ตรวจพบ และวิธีการกำจัด

บทคัดย่อ

                 โลหะหนักถูกนำมาใช้กันอย่างแพร่หลายในอุตสาหกรรมและการเกษตรในปัจจุบัน เป็นผลให้โลหะหนักสามารถเข้าสู่ห่วงโซ่อาหารของสิ่งมีชีวิต รวมทั้งในมนุษย์และสัตว์ การที่มนุษย์หรือสิ่งมีชีวิตได้รับโลหะหนักเป็นเวลานาน ถึงแม้จะอยู่ในระดับความเข้มข้นในปริมาณต่ำก็สามารถส่งผลเสียต่อสุขภาพ ความพิการ โรค หรืออันตรายถึงแก่ชีวิตได้ การศึกษาแหล่งที่มา การเปลี่ยนแปลงทางเคมี กระบวนการสลายตัว รูปแบบการสะสมของโลหะหนัก และวิธีการกำจัดโลหะหนักจึงมีความสำคัญ เพื่อที่จะเข้าใจและหาวิธีการควบคุมปัญหาดังกล่าว โดยวิธีที่ใช้ในการตรวจวัดปริมาณโลหะหนักจำเป็นต้องใช้เทคนิคขั้นสูง เนื่องจากปริมาณโลหะที่อยู่ในระดับต่ำ อีกทั้งยังต้องมีความแม่นยำและถูกต้องของวิธีในทุกขั้นตอน ตั้งแต่วิธีการเก็บตัวอย่าง การเตรียมตัวอย่าง การกำจัดสิ่งรบกวน ตลอดจนวิธีการตรวจวัด โดยเทคนิคแต่ละเทคนิคมีจุดเด่นจุดด้อยแตกต่างกันไปขึ้นอยู่กับลักษณะการใช้งาน งบประมาณ และความถนัดของผู้ควบคุม ซึ่งจะต้องใช้ในการพิจารณาในการเลือกวิธีการกำจัด จากรายงานวิจัยที่ผ่านมาพบว่า มีการตรวจวัดปริมาณโลหะหนักหลายพื้นที่ในประเทศไทย ท่าเทียบเรือกรุงเทพ ท่าเทียบเรือแหลมฉบัง ชายฝั่งทะเลอ่าวไทยตอนบน แม่น้ำเจ้าพระยา ปากแม่นํ้าท่าตะเภา ปากแม่น้ำท่าจีน น้ำทิ้งและน้ำเสียจากโรงพยาบาลและอุตสาหกรรม อีกทั้งยังมีการตรวจพบการปนเปื้อนของโลหะหนักในบริเวณชุมชนชาวประมง

จังหวัดนราธิวาส โดยปริมาณโลหะหนักที่ตรวจวัดในแหล่งน้ำอยู่ที่ระดับ mgL^-1 และพบว่ามีหลายบริเวณมีปริมาณโลหะเกินค่ามาตรฐาน คือ ปากแม่นํ้าท่าตะเภา จังหวัดชุมพร ในปี พ.ศ. 2554 พบแคดเมียม ทองแดง ตะกั่ว และนิกเกิลเกินมาตรฐานนํ้าในแหล่งนํ้าผิวดินเช่นเดียวกับบริเวณแม่นํ้าท่าจีนและคลองสาขา (นครชัยถึงปากแม่นํ้าท่าจีน) ในปี พ.ศ. 2556 พบสารหนูมีค่าสูงเกินมาตรฐานคุณภาพนํ้าผิวดิน  และบริเวณลำน้ำมูล ในปี พ.ศ. 2560 ตรวจพบสังกะสี ตะกั่ว แคดเมียม และทองแดงมีค่าเกินเกณฑ์มาตรฐานเช่นกัน

                 ในส่วนของวิธีการกำจัดโลหะหนักและการพัฒนาวิธีการกำจัดที่มีประสิทธิภาพและเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมนั้นมีการศึกษาอย่างกว้างขวางทั่วโลก ได้แก่ การแลกเปลี่ยนไอออน การตกตะกอนทางเคมี กระบวนการทางไฟฟ้าเคมี การดูดซับ การออสโมซิสย้อนกลับ การสกัดตัวทำละลาย และการกรองด้วยเมมเบรน ทั้งนี้ เนื่องจากรายงานวิจัยเกี่ยวกับการปนเปื้อนของโลหะหนักในสิ่งแวดล้อมในประเทศไทยยังมีน้อย จึงเห็นว่าควรที่จะมีการสนับสนุนให้มีการทำวิจัยและตีพิมพ์ให้มากกว่านี้